جزيره ي قشم
قِشم بزرگترين جزيرهٔ ايران و خليج فارس واقع در تنگهٔ هرمز است. اين جزيره در دوران ساسانيان ابركاوان نام داشته‌است.[۱] شهرستان قشم بخشي از استان هرمزگان است كه خود جزيرهٔ قشم را شامل مي‌شود.
جغرافياي سياسي
در سال ۱۳۹۰ اين شهرستان قشم به سه بخش مركزي و بخش شهاب و بخش هرمز ۷ دهستان تقسيم شده بود.
جزيره قشم در نقشه خاورميانه ساموئل آگوستوس ميشل
نگاره هوايي ناسا از جزيره
شهر قشم در شرقي‌ترين نقطه جزيره واقع شده‌است و به رغم آنكه اين شهر نسبت به كل جزيره مركزيت هندسي ندارد، اما به علت موقعيت مهم استراتژيك آن (ديد گسترده به جنوب، شمال و شرق، ديد به تنگه هرمز، نزديكي به بندرعباس و…) از قديم واجد اهميّت بوده و عمده‌ترين سكونتگاه جزيره محسوب مي‌شده‌است. انتخاب شهر قشم به عنوان پايگاه اصلي توسعه منطقه آزاد تجاري-صنعتي قشم نيز بر اهميت اين شهر افزوده‌است
بنادر مهم صيادي و تجاري
يك لنديگراف كه براي انتقال خودروها از به جزيرهٔ قشم به كاربرده مي‌شود.
به دليل بازار پر رونق و ورود كالاهاي بسيار مهم از كشورهاي حاشيهٔ خليج فارس به اين جزيره، وجود بنادر مهم و همچنين بنادر اختصاصي بسيار مهم مي‌باشند. چنان‌كه در قديم بنادر صيادي و بنادر تجاري در كنار يك ديگر قرار داشته ولي اكنون به دليل رونق اقتصادي بنادر به صورت اختصاصي و ويژه امور خدمات به كشتي‌هاي تجاري و صيادان را انجام مي‌دهند. بنادر مهم و صيادي شهرستان قشم به تر تيب زير مي‌باشند.
۱ – بهمن ۲ – شهيد ذاكري ۳ – بندرسوزا ۴ – مسن ۵ – سلخ ۶ – كاوه ۷ – لافت ۸ – درگهان ۹ – باسعيدو ۱۰ – فجر ۱۱ – شركت نفت ۱۲ – رمچاه ۱۳ – كندالو ۱۴ – طبل ۱۵ – هنگام
جزيره‌هاي بزرگ پيرامون قشم
جزيره هنگام، هرمز و لارك هستند. بعضي جزيره‌هاي كوچك اطراف قشم وجود دارند كه فاصله كمي با ساحل جزيره دارند و هنگام بركشند و فروكشند (جزر و مد) به ساحل جزيره مي‌پيوندند و مي‌گسلند همين باعث نامگذاري اين چند جزيره كوچك بعنوان جزاير ناز شده است كه گويي در پيوستن به جزيره ناز ميكنند!
عمده فعاليت صورت گرفته دراين جزاير صيادي است. به تازگي طبيعت بكر و ساحل زلال اين جزاير مورد توجه گردش گران قرار گرفته است، كه در اين ميان جزيره هنگام به خاطر نزديكي به جزيره قشم و زيستگاه دلفين‌ها، آهوها (جبيرها) و تنها پارك كروكوديل ايران بيشتر از بقيه جذب گردشگر مي‌نمايد.
مردم
جغرافياي انساني
تركيب جمعيتي (طبق سرشماري آبان‌ماه سال ۱۳۹۰):[۲]
جمعيت كل جزيره قشم: ۱۱۷/۷۷۴ نفر
تعداد خانوار: ۲۸٬۸۱۸ خانوار
جمعيت شهري: ۴۷٬۸۴۸ نفر
جمعيت روستايي: ۶۹٬۹۲۶ نفر
جمعيت مردان: ۵۹٬۷۴۹ نفر
جمعيت زنان: ۵۸٬۰۲۵ نفر
مهاجرت
علاوه بر جمعيت بومي و ساكن، جزيره قشم داراي جمعيت غيربومي و مهاجر بسياري است كه به‌طور عمده در بخش‌هاي تجارت، بازرگاني، صنايع و معادن، ادارات و دواير دولتي و ارگان‌ها، بانك‌ها، تشكيلات سازمان منطقه آزاد قشم و ديگر بخش‌هاي خدماتي به فعاليت اشتغال دارند. ضمن آن كه شمار قابل توجهي گردشگر نيز – همواره به‌ويژه در فصل‌هاي پاييز و زمستان و تعطيلات نوروزي – وارد جزيره مي‌شوند.
زبان و گويش
زبان اصلي مردم قشم، مانند تمام مردم ساكن بنادر و سواحل جنوب كشور و ديگر جزاير، فارسي است ولي با گويش بندري صحبت ميكنند كه براي همه مردم و مسافراني كه به جزيره مسافرت ميكنند قابل درك و فهم است. لهجهٔ محلي و متداول مردم قشم در شهرها و روستاهاي آن تقريباً يكسان است. به‌طور كلي بايد گفت زبان محلي قشمي، آميخته‌اي از زبان‌هاي عربي، فارسي، بندري، هندي و انگليسي است.
دين و مذهب
مردم جزيرهٔ قشم (بوميان) مسلمان پيرو مذهب تسنن (شافعي)اند. دين‌داري در ميان مردم اين جزيره جايگاه خاصي دارد و فرزندان خود را از كودكي تشويق به نمازخواندن و روزه‌گرفتن و يادگيري قرآن ميكنند.
مسجدي واقع در جزيرهٔ قشم
جغرافيا
جغرافياي طبيعي
دره چاه‌كوه در قشم
خليج فارس با مساحت ۲۲۵۰۰۰ كيلومترمربع، عرض‌هاي متفاوت دارد. كمترين عرض آن ۱۸۰ كيلومتر و بيشترين عرض آن ۳۰۰ كيلومتر است. طول خليج فارس از دهانه اروندرود تا تنگه هرمز ۹۰۰ كيلومتر است. عمق آب‌هاي خليج فارس به‌طور متوسط در شرق بين ۵۰ تا ۸۰ متر و در غرب حدود ۱۰ تا ۳۰ متر است. ژرف‌ترين نقطه خليج فارس گودالي است به عمق ۹۳ متر كه در ۱۵ كيلومتري جنوب جزيره تنب بزرگ واقع شده‌است. خليج فارس از مراكز مهم صيد ماهي و مرواريد است و در كف آن توده‌هاي گسترده مرجاني ديده مي‌شود. به علت ادامه طبقات نفت‌خيز زاگرس به سمت جنوب، در لايه‌هاي زيرين خليج فارس منابع مهم نفت و گاز وجود دارد كه بخش بزرگي از آن به بهره‌برداري رسيده‌است. به علت پهناي كم تنگه هرمز، جزر و مد خليج فارس هميشه اندكي عقب‌تر از جزر و مد درياهاي آزاد صورت مي‌گيرد.
تنگه هرمز يكي از مهم‌ترين راه‌هاي آبي جهان است. اين تنگه، ارتباط ۹۰۰ كيلومتر راه آبي جنوب كشور را به آب‌هاي آزاد جهان- از طريق درياي عمان- ميسر مي‌سازد. تنگه هرمز نزديك به ۵۵ كيلومتر عرض دارد و عميق‌ترين نقطه آن (در شمال جزيره مسندام) ۱۸۲ متر است.
موقعيت جغرافيايي
اين جزيره از شمال به شهر بندرعباس، مركز بخش خمير و قسمتي از شهرستان بندر لنگه، از شمال خاوري به جزيرهٔ هرمز، از شرق به جزيرهٔ لارك، از جنوب به جزيرهٔ هنگام و از جنوب باختري به جزاير تنب بزرگ و كوچك و بوموسي محدود مي‌گردد. فاصله جزيرهٔ قشم (از بندر قشم) تا بندرعباس ۸/۱۰ مايل (۲۰ كيلومتر)، تا بندر هرمز ۷۲/۹ مايل (۱۸ كيلومتر)، جزيره لارك (تا مركز دهستان لارك) ۸۵/۴ مايل (۹ كيلومتر)، تا جزيره بوموسي ۰۱/۸۸ مايل (۱۶۳ كيلومتر) و جزيره تنب بزرگ ۵۵/۶۱ مايل (۱۱۴ كيلومتر) است.
مساحت جزيره
مساحت جزيره ۱۴۹۱ كيلومترمربع، حدود ۲/۵ برابر دومين جزيره بزرگ خليج پارس يعني بحرين است. طول جزيره از بندر قشم، تا بندر باسعيدو در انتهاي جزيره را در منابع مختلف بين ۱۰۰ تا ۱۳۰ كيلومتر تخمين زده‌اند و بيشتر روي طول ۱۱۵ و ۱۲۰ كيلومتر تكيه شده‌است. در گزارش توجيهي اجراي قانون تعاريف، طول سراسري جزيرهٔ قشم را ۱۲۰ كيلومتر ذكر كرده‌اند. عرض جزيره، در نقاط مختلف متفاوت بوده و به‌طور متوسط داراي سه عرض: كم (بين طبل و سلخ)، زياد (بين لافت كهنه و شيب دراز) و متوسط (در منطقه اسكان) است. با اين وجود، عرض متوسط جزيره قشم را ۱۱ كيلومتر مي‌توان محسوب داشت.
جزيره قشم در (نقشه ايران و توران در دوره قاجاريه كه توسط آدولف اشتيلر ترسيم شده‌است)
زمين‌شناسي قشم
تاريخچه زمين‌شناسي و تكتونيك منطقه: بخش شمالي خليج فارس قسمتي از بخش جنوب شرقي زون ساختاري زاگرس را تشكيل مي‌دهد كه با روند كمربند چين‌خورده – راندگي شمال غربي – جنوب شرقي در اثر آخرين فاز كوه‌زايي آلپين در پليو – پليئستوسن چين‌خورده و دگرريخت شده‌است. سازندهاي زمين‌شناسي اين كمربند ممكن است محدوده سني ديرينه‌زيستي پيشين تا ترشيري داشته باشند و شامل دياپيرهاي منسوب به پالئوزوئيك پيشين به نام سري هرمز بوده كه تا عهد حاضر به طرف سازندهاي بالايي و تا روي زمين فعال بوده‌اند. بر اساس نظر اكثريت زمين‌شناسان اين منطقه از نظر تكتونيكي از زمان ترشيري پسين به عنوان ناحيه فعال تكتونيكي بخش جنوبي پيشاني ديگر ريختي يا كمربند همگرايي (بين‌النهرين و حوزه خليج فارس) و همچنين حاشيه‌هاي صفحه فشارشي و برخوردي قاره ايران – عربي، فعال بوده‌است.
لرزه خيزي قشم
در ساعت ۱۲ و ۳۴ دقيقه و ۲۵ ثانيه روز سه‌شنبه ۲۱ تيرماه ۱۳۸۴ زمين‌لرزه‌اي به بزرگي ۶/۴ در استان هرمزگان رويداد كه در مناطقي از استان از جمله جزيره قشم احساس شد. كانون اين زمين‌لرزه در مختصات ۰۷/۲۷ درجه عرض شمالي و ۹۱/۵۵ درجه طول شرقي، در حوالي گچين در غرب بندرعباس و در فاصله ۱۹ كيلومتري بندر درگهان (در جزيره قشم) اعلام شد. تنها پس‌لرزه ثبت شده اين زمين‌لرزه كه امكان ثبت و تعيين محل آن وجود داشته، در ساعت ۱۶ و ۱۱ دقيقه همان روز و به بزرگي ۸/۲ روي داده‌است.
سواحل
سواحل جنوبي جزيره قشم
جزيره قشم با وسعتي نزديك به ۱۵۰۰ كيلومترمربع، بيشترين سواحل و كرانه‌ها را در بين جزاير خليج فارس به خود اختصاص مي‌دهد. سواحل زيتون، سيمين، جزاير ناز، سوزا، مسن، شيب‌دراز، سلخ و دوستكو از ديدني‌ترين سواحل جزيره قشم محسوب مي‌شوند. از ويژگي‌هاي ساحل شناختي اين جزيره، تنوع سواحل صخره‌اي، ماسه‌اي و گلي آن است كه چنين خصوصيتي به‌طور يك جا در كمتر جزيره‌اي يافت مي‌شود. سواحل شني و ماسه‌اي نقره‌فام و سيمين براق نيز از ديگر انواع سواحل در جزيره قشم محسوب مي‌شوند. ساحل صخره‌اي زيتون، ساحل شني سيمين و سواحل گلي لافت و جنگل‌هاي حرا تنوع سواحل قشم را نشان مي‌دهند. ساحل صخره‌اي ريگو معروف به ساحل لاك‌پشت‌ها نيز از ديگر سواحل زيباي جزيره قشم است كه لاك‌پشت‌ها در آنجا براي نفس‌گيري و تغذيه به روي آب مي‌آيند. سواحل زيباي جزيره هنگام در دو كيلومتري خط ساحلي جنوب جزيره قشم زيستگاه دلفين‌هاي باهوش و بازيگوش است كه اين مسئله موجب جذب گردشگران علاقه‌مند به قشم و جزيره هنگام شده است.
پارك كروكوديل قشم
آب و هوا
قشم در گروه سرزمين‌هاي گرم و مرطوب قرار مي‌گيرد و اين در حالي است كه رطوبت نسبي هوا در قشم بالاست. فشار هوا در قشم بين ۱۰۱۵ تا ۱۰۱۸ ميلي‌بار جيوه‌است كه در تابستان به دليل گرماي زياد، فشار هوا به كمتر از ۱۰۰۰ ميلي‌بار مي‌رسد. دماي متوسط ساليانه جزيره قشم حدود ۲۶ درجه سانتي‌گراد، با متوسط حداكثر و حداقل دماي روزانه به ترتيب ۳۳ و ۱۸ درجه سانتي‌گراد است. اختلاف درجه حرارت فصلي اين جزيره بسيار زياد است. گرم‌ترين زمان‌ها ۱۰ تير تا ۱۰ شهريور و سردترين ماه‌ها دي و بهمن است. در جزيره قشم حداكثر و حداقل دماي مطلق ۴۶ و ۱۶ درجه سانتي‌گراد به ثبت رسيده‌است.
پوشش گياهي
جنگل‌هاي حرا در قشم.
اولين و مهم‌ترين جامعه گياهي جزيره در جنگل‌هاي حرا مشاهده مي‌شود كه گونه‌اي از مانگروها به نام Avicennia marina (به نام ابوعلي سينا، دانشمند پرآوازه ايران) است و گستره‌اي بيش از ۲۰۰۰ كيلومتر مربع از مساحت جزيره را به خود اختصاص داده‌اند. گياهان قشم خشكي پسند و حرارت‌خواه بوده و نياز به رطوبت زياد در تابستان دارند و بيشتر به شكل درختچه‌هاي نيم‌بياباني كوتاه قد قابل مشاهده هستند. از اين جمله درختان مي‌توان به درختان كهور، چت (با كسره زير چ)، كرت، و كنار نام برد؛ كه بيشتر آنها كهور وچت هستند. بوته‌هاي جر نيز در كنار اين درختان پوشش گياهي جزيره را تشكيل مي‌دهند. نخل‌ها در اين جزيره تنها در باغ‌هاي نخل مي‌توان يافت كه به دليل كمبود آب و كمبود بارندگي كم رونق تر شده است.
حيات جانوري
در آب‌ها و خشكي‌هاي جهان سه سيستم حياتي از نظر تنوع زيستي از بيشترين تنوع جانوري و گياهي برخوردارند. اين سه اكوسيستم عبارت‌اند از جزاير مرجاني، جنگل‌هاي حرا و جنگل‌هاي باراني. در جزيره قشم و آب‌هاي پيراموني آن دو اكوسيستم‌هاي اول و دوم حضور دارند گونه‌هاي شناسايي شده پستانداران قشم عبارت‌اند از ۴ گونه خفاش كه يك نوع آن خفاش ميوه‌خوار است، خفاش ميوه‌خوار بزرگترين خفاش كشور بوده و بيشتر از قشم گزارش شده‌است.
جونده
۴ گونه، يك نوع خارپشت، يك گونه خرگوش، يك گونه روباه و دو نوع نمسي و يك نوع جبير يا غزال ايراني نيز در قشم شناسايي شده‌است.
خزندگان شناسايي شده قشم نيز بسيار متنوع هستند. سه نوع مار و ۱۷ گونه مارمولك و يك نوع دوزيست در قشم شناخته شده‌اند.
دوزيستان و خزندگان
با توجه به موقعيت جغرافياي جزيره قشم در خليج فارس و به دليل تنوع نواحي اكولوژيك آن و همچنين به دليل وجود زيستگاه‌هاي متنوع نظير: محيط تالابي جنگل حرا، پهنه‌هاي گلي، تپه ماهورهاي متنوع، مناطق بياباني، شنزارها، سواحل شني، مناطق صخره‌اي، مزارع و باغ‌هاي كشاورزي و چمنزارهاي فصلي – مطالعه مقدماتي اكولوژيك توزيع و پراكنش دوزيستان و خزندگان جزيره صورت پذيرفت.
پرندگان
بارزترين پديده طبيعي قشم گوناگوني پرندگان آن است. از ميليون‌ها سال پيش به اين سو حدود چهارميليون پرنده مهاجر به‌طور منظم در فصل‌هاي مختلف سال، به خليج فارس همانند يك زيستگاه ويژه، پناه مي‌آورند. به‌طور كلي، در گشت و گذاري چند روزه در جزيره قشم به آساني مي‌توان تا ۱۰۰ گونه از پرندگان آن را مشاهده كرد. پرندگان از بيشترين تنوع برخوردارند. فهرست پرندگان شناسايي شده قشم تا سال گذشته ۹۸ گونه بود اما با شناسايي ۷۵ گونه پرنده ديگر، اين فهرست در حال حاضر به ۱۷۳ نوع رسيده‌است. برخي از اين پرندگان از جمله پرندگان نادر كشورمان هستند كه شاهين كبود و حواصيل سبز از آن جمله‌اند.
برخي از پرندگان جزيره قشم عبارت‌اند از: مرغ سقاي پا خاكستري، باكلان، حواصيل خاكستري، قار كوچك، قار ساحلي، قار سفيد، حواصيل شب، حواصيل هندي، كفچه نوك، فلامينگو، عقاب ماهيگير(جزيره قشم)، كركس، جيرفتي، هوبره، سليم خرچنگ‌خوار، صدف‌خوار، ديدومك، تليله نوك‌پهن، كاكايي سر سياه، كاكايي پشت سياه، پرستو دريايي دودي، پرستو دريايي كاكلي كوچك، پرستو دريايي معمولي، پرستو دريايي كاكلي، سبز قباي هندي، زنبور خانگي كوچك، دم جنبانك ابلق، دم جنبانك كله زرد، ميوه‌خور، بلبل خرما، سنگ چشم كله سرخ، سسك چيف‌چاف، سسك جنبان، سسك سرسياه، طرقه بنفش، طرقه كوهي، چكچك بياباني، شهدخور، زرد پر مزرعه، سهره خاكي.
برخي جاذبه‌ها گردشگري
گنبد نمكي نمكدان
كوه نمكي – كوه نمكدان – در قسمت جنوب غربي جزيره، ويژگي عمده مجموعه كوهستاني غربي را تشكيل مي‌دهد. اين كوه كه به شكل مخروط است تا ارتفاع ۳۹۷ متر (قلهٔ كوه نمكدان) مي‌رسد. ساختار نمكي اين كوه از انباشته شدن صخره‌هاي آذرين با رسوبات تشكيل شده‌است. كوه گنبد نمكي، با بقاياي معادن نمك باستاني و چشمه‌هاي آب شور، به خودي خود يك «اثر تاريخي طبيعي ديدني» با امكانات آموزشي و تفريحي را به وجود آورده‌است.
دره ستارگان
دره ستارگان در قشم.
روستاي بركه خلف در فاصله پنج كيلومتري از ساحل جنوبي جزيره قرار گرفته‌است. در شمال اين روستا دره ستارگان قرار دارد. اهالي منطقه به اين روستا استاله كفته مي‌گويند. اما، نام دره ستاره‌ها براي اين پديده كم‌نظير زمين‌شناسي جاافتاده‌است.
به دليل شكل ويژه اين دره و انواع حجم‌ها و پديده‌هاي فرسايش موجود در آن وزش بادهاي تند و گردش هوا در لابه‌لاي ستون‌ها و حفره‌هاي موجود در دره توليد صدا مي‌كند و به دليل اين صداها است كه اهالي معتقدند با تاريك شدن هوا اين دره محل آمد و شد ارواح و اجنه‌است و بنابراين از ورود به آن در شب خودداري ميكنند.
دره ستاره‌ها در واقع يك ناحيه فرسايش يافته توسط آب‌هاي سطحي، رگبارهاي فصلي و تندبادها است. فلات اوليه كه هنوز در بخش شمالي به‌صورت كم و بيش دست نخورده باقيمانده، در ارتفاع بين ۷ تا ۱۵ متري از كف دره قرار دارد و جنس آن ماسه سنگ با سيمان آهكي سست و پر از پوسته‌هاي فسيلي است. مخروط‌هاي نوك‌تيز، ستون‌نها و ستونك‌هاي فرسايشي، آرك‌ها و تيغه‌ها و ديواره‌هاي نواري از جمله بخش‌هايي هستند كه در اين دره مشاهده مي‌شوند.
به دليل سست بودن جنس لايه‌ها، مي‌توان انتظار داشت كه پس از هر بارندگي شديد (كه به ندرت اتفاق مي‌افتد) تغييرات محسوسي در مورفولوژي دره صورت پذيرد.
قلعه پرتغالي‌ها
نوشتار‌هاي اصلي: قلعه پرتغالي‌ها (قشم) و قلعه لافت
نوشتار(هاي) وابسته: قلعه هرمز
آثار دژ پرتقاليها در شهر قشم و دژهاي ديگري در خاور لافت، موسوم به دژهاي نادري – كه با توپهاي بزرگ آن روزگار مجهز بوده است -، در قشم ديده مي‌شود. اين دژ، وظيفه پشتيباني قلعه هرمز را بر عهده داشته كه شامل تأمين آب شيرين براي قلعه پرتقالي هرمز بوده است. بناي اين قلعه در ۱۶۲۱ ميلادي باعث شد شاه عباس بزرگ اقدام به جنگ بر ضد پرتقاليها و اخراج آنان از سواحل خليج فارس نمايد.
نخستين ژئوپارك كشور در جزيره قشم
دشت‌ها، دره‌ها، سواحل و كوه‌هاي جزيره هم وضعيتي يگانه و كم‌نظير از نظر پوشش گياهي، حضور حيات وحش و وجود پديده‌هاي نادر زمين‌شناسي دارند. در اين بخش از جزيره علاوه بر گونه‌هاي گياهي و جانوري زيبا، كمياب و در خطر انقراض كه در سطح ملي و همچنين جهاني از ارزش بسياري برخوردارند، پديده‌هاي زمين‌شناسي نادر و بي‌مانندي نيز وجود دارند كه هريك به تنهايي جذابيت و زيبايي خاص دارند. مجسمه‌هاي طبيعي و نقش برجسته‌هاي پراكنده، چين‌خوردگي‌ها و كوه‌هاي شگفت‌آور، سطوح تخت و صفه‌ها در ارتفاعات، ستون‌هاي حاصل از عوامل فرسايش، برجستگي‌ها و فرورفتگي‌هاي به‌وجود آمده از هوازدگي، مخروط افكنه‌ها و قطعه‌هاي فروافتاده در پاي ارتفاعات، كوهسرها و هيكل‌هاي كه دست هنرمند طبيعت به تازيانه باد و باران پديدآورده، تنديس‌هاي اعجاب‌آوري كه در شكل‌هاي مختلف هم چون لاك‌پشت، سگ، مارمولك، اسب آبي و يا حتي چهره آدمي در حالت خشم و فرياد و … همه و همه بخش بزرگي از طبيعت مسحوركننده قشم هستند و از جاذبه‌هاي كم‌نظير طبيعت‌گردي اين جزيره به‌شمار مي‌روند. در سواحل جنوبي بخش غربي جزيره از بندر ماهيگيري سلخ تا روستاي كاني – يعني در فاصله سي‌كيلومتر از ساحل جزيره – روستا، مزرعه و هيچ نوع تمركز و تجمع انساني وجود ندارد. در بخش غربي جزيره حضور انسان و فعاليت‌هاي دامداري و كشاورزي از زمان‌هاي قديم بسيار ناچيز بوده‌است و در حال حاضر نيز قابل توجه نيست. در اين بخش از جزيره پديده‌هايي وجود دارند همچون:
جنگل‌هاي حرا، گنبد نمك، غارهاي نمك، چشمه‌هاي آب معدني، تنگه چاهكو، تنگ عالي، بام قشم، دره تنديس‌ها، كلات كشتاران و ده‌ها تخته سنگ و صخره با شكل‌هاي عجيب و غريب.
نماي سراسرنما از جزاير ناز در موقع جزر خليج فارس.
چشمه‌ها
چشمه‌هاي جزيره قشم، كه به‌طور پراكنده در جاي جاي جزيره وجود دارند، فاقد آب شيرين بوده و عمدتاً شور هستند. برخي از اين چشمه‌ها عبارت‌اند از:
چشمه كارگاهچشمه معدني سولفوره و شور كارگاه در ميانه و هسته مركزي ساختار تاقديسي مجاور بندر ماهيگيري سلخ (ميدان گاز طبيعي سلخ، معروف به برهوت) واقع شده‌است. آب اين چشمه (چند ليتر در ثاينه) پس از نهشته شدن بخشي از مواد معدني سياهرنگ همراه در محل تظاهر، موجب تغذيه بيشتر آب شور در آبراهه موجود اين محل بوده و در اطراف و بستر آبراهه اخير نيز رسوبات فراوان نمك گذاشته مي‌شود.
چشمه گوري: رسوبات واحد گوري داراي ضخامت حدود يكصدمتر، پوشاننده نهشته‌هاي انيدريت و نمك‌هاي مربوط به سازند گچساران است كه با توجه به دانسته‌ها، ستبراي حدود ۱۴۰۰ متر دارد.
چشمه‌هاي دامنه كوه نمكدان پهنه‌هاي پوشيده از رسوب نمك در كوه نمكدان داراي توده‌هاي بسيار بزرگ و گسترده نمك با كميت بالا با كيفيت و خلوص نسبتاً مناسب است و از نظر اقتصادي در تأمين نمك خوراكي، نمك طبي و حتي تأمين بخشي از مشتقات موردنياز در تركيباتي از پتروشيمي اهميت دارد.
پارك كروكوديل قشم
اولين و بزرگترين پارك كروكوديل خاورميانه[۳] در جزيره قشم قراردارد. محلي زيبا و امن براي گردشگران علاقمند به حيات وحش تا از نزديك با زندگي و خصوصيات اين جانوران نادر آشنا شوند. اين مجموعه هميار ژئوپارك قشم و حامي محيط زيست است. سالانه گردشگران بي شماري با سفر به قشم از اين پارك از اين پارك منحصر بفرد ديدن ميكنند.
اقتصاد
موسسه آموزش عالي قشم از منابع درآمدزائي جديد منطقه آزاد قشم
اثرات ناشي از قاچاق سوخت بر روي محيط زيست و سواحل جزيره قشم عكس: اميررضا توسلي
صيادي
از منابع اصلي درآمد مردم اين مناطق صيادي است. صيادي در اين منطقه به وسيلهٔ قايق موتوري، لنج، و مشتا است.
كسب و كارهاي تجاري
از ديگر منابع درآمد اين مردم، ايجاد بازارها و مغازه‌هاي كوچك است.
دامپروري
جزيره قشم تا حدودي توان بالقوه براي دامپروري را دارد و هم اكنون دامپروري به روش سنتي در جزيره انجام مي‌گيرد. نزديك به ۲۰۰۰ راس بز از نژادهاي مخصوص تالي، جزيرتي، پاكستاني و هم چنين حدود ۳۰۰۰ راس گوسفند و گاو گوساله و چند هزار ماكيان در جزيره وجود دارد. منابع تغذيه دام‌ها بيشتر از سرشاخه‌ها و برگ درختان حرا است. مردم جزيره نوعي غذا به نام «فخاره» براي دام‌هاي خود درست ميكنند. بيشتر دام‌ها در اين جزيره در دشت مركزي (يعني توريان، رمكان، گربه دان و كاروان) هستند شتر يا سفينه صحرا در گذشته از اهميت خاصي برخوردار بوده كه انطباق بيشتري با محيط جزيره داشته‌است و براي حمل و نقل وهم چنين شير و گوشت نگهداري مي‌شده‌است. شترداري بيشتر در روستاي طبل، جي جيان، سهيلي و سلخ رايج است. تعداد شترها در اين جزيره افزون بر ۳۰۰۰ نفر است.
اولين و تنها مزرعه پرورش كروكوديل كشور به نام پارك و مزرعه كروكوديل نوپك در جزيره هنگام از توابع شهرستان قشم به توليد و تكثير كروكوديل مشغول است. اين مزرعه علاوه بر توليد گوشت و پوست امكان بازديد گردشگران علاقه‌مند را در محلي ديدني و زيبا فراهم آورده است.
كشاورزي
در جزيره قشم به دليل كمي بارندگي و نبود آب شيرين كافي، كشاورزي بسيار محدود است و بيشتر به صورت ديم صورت مي‌گيرد و كشت غلات ديم نيز به دليل يكنواختي بارندگي دستخوش نوسان زياد مي‌شود. به اين ترتيب، توليد كشاورزي قشم را مي‌توان ناچيز دانست. نواحي كشت آبي در دشت توريان و نواحي زراعت ديم در روستاي طبل، گوران، سهيلي، گورزين، ملكي، لافت و گياهدان واقع اند كه نيمي از نخلستان‌هاي جزيره را در خود جاي داده‌اند.
معادن
در جزيره قشم معادن گوناگوني از قبيل نمك، خاك سرخ، گاز سنگ آهن و … وجود دارد كه به ويژه در گذشته سبب رونق تجاري اين جزيره بوده‌است و قسمتي از مشاغل جزيره نشينان را تأمين مي كرده‌است معدن سنگ لاشه تلمبر واقع در ۱۰ كيلومتري باختر بندر قشم با توليد سالانه ۳۵ هزار تن و معدن سنگ لاشه قشم واقع در ۱۴ كيلومتري جنوب غربي شهر قشم با توليد سالانه ۲۷۰۰ تن از مهم‌ترين معدن‌هاي قشم به شمار مي‌روند. از جمله معادن عمده جزيره قشم، نمكدان است كه به صورت تپه نمكي مدور (مخروطي) و به قطر قاعده ۷ كيلومتر در ارتفاع ۲۳۷ متر از سطح دريا قرار دارد. اين منبع داراي بهترين نمك است كه ذخائر آن ۴۲۰ هزار تن برآورد شده‌است. گاز جزيره قشم در سنوات گذشته براي اولين بار به وسيله شركت ايران و انگليس كشف و حفر شد به طوري كه در منطقه كارگاه سه چاه نفت زده‌اند كه عمق يكي از آنها تا ۳۰۰۰ متر مي‌رسد اما سر چاه‌ها را بسته‌اند
پالايشگاه گاز گَوَرزين
كه از پنج حلقه چاه تغذيه مي‌كند پس از پالايش به وسيله لوله‌هاي ۱۲ اينچي از لافت كهنه به بندر پل و در مجموع پس از طي ۷۰ كيلومتر به نيروگاه بندر عباس مي‌رسد تا انرژي گازي را به الكتريسيته تبديل نمايد. قدرت تصفيه و حمل گاز طبيعي به نيروگاه حرارتي بندرعباس در صورت امكان روزانه يكصد ميليون فوت مكعب است و اين لوله‌ها در ژرفاي ۳۳ متري دريا قرار گرفته‌اند.
خوراكي‌هاي محلي
نان تُمُشي،[۴] نوعي نان محلي بسيار نازك است كه در قشم آنرا با سس مخصوصي مي‌پزند. در اين نان تخم مرغ و پنير مي‌ريزند كه همزمان با نان مي‌پزد. نوشيدني مخصوص قشم چايي شير است. خورش قليه‌ماهي از غذاهاي محلي اين جزيره است.
[هَوآري ماهي/ هَوآري مرغ/ هَوآري گوشت و…] [زيبُن هَوور/ زيبُن ميگ/ زيبُن …] [حَلا ماهي] [نان بآدي]
